يكي از دردهاي معروف كه اين گروه خود را متخصص در تشخيص آن مي‌داند و در نتيجه مراجعه به پزشك را در اين مورد چندان مهم تلقي نمي‌كند، دردهاي ناحيه بالاي شكم است كه برخي آن را به اشتباه زخم معده مي‌نامند. در حالي كه تمام اين دردها ناشي از زخم معده نيست و پيگيري‌ها و درمان‌هاي خاص خود را نياز دارد.

دكتر ستار جعفري، فوق‌‌تخصص بيماري‌هاي گوارش و كبد در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: بيماراني كه با احساس درد و ناراحتي در قسمت بالاي شكم به پزشك مراجعه مي‌كنند، معمولا دچار سوءهاضمه هستند. اين بيماران اغلب شكايات مختلفي دارند و مشكل‌شان به صورت‌هاي متفاوت بروز مي‌كند؛ به اين معنا كه اين مساله مي‌تواند براي فردي به صورت درد نمايان شود و براي شخص ديگري به حالت نفخ يا ترش كردن كه تمام اين موارد همان سوءهاضمه است.

به گفته وي سوءهاضمه مشكلي شايع به حساب مي‌آيد و اغلب بيماراني كه به متخصصان گوارش مراجعه مي‌كنند، با اين مساله روبه‌رو هستند.

اغلب براين باورند كه آدم‌هاي عصبي و تندمزاج بيشتر در معرض زخم معده قرار دارند و احتمال بروز اين مشكل ميان اين گروه بيشتر است. آنها معمولا تصور مي‌كنند رژيم غذايي نامناسب هم در ايجاد و تشديد زخم معده نقش مهمي دارد؛ در حالي‌كه متخصصان عوامل ديگري را در اين زمينه موثر مي‌دانند.

دكتر جعفري درباره علل بروز زخم معده، چنين توضيح مي‌دهد: مصرف داروهاي ضدالتهاب‌‌ غيراستروئيدي مانند آسپرين، بروفن، ديكلوفناك، ناپروكسن يا پيروكسيكام از عوامل مهم ايجاد زخم‌هاي معده به شمار مي‌آيد. علاوه بر اين، عفونت ميكروبي معده نيز مشكل ديگري است كه مي‌تواند زمينه‌ساز زخم معده شود.

وي با تاكيد بر اين‌كه اين دو موضوع مهم‌ترين عوامل ايجاد زخم‌هاي معده و اثني‌عشر است، مي‌افزايد: عفونت ميكروبي معده مشكلي شايع است و حدود 70 تا 90 درصد زخم‌هاي معده ناشي از ميكروب هليكوباكترپيلوري است. بقيه موارد زخم معده هم ناشي از مصرف داروهاي غيراستروئيدي است و درصد كمي هم به موارد نادر و خاص مربوط مي‌شود.

به گفته اين پزشك متخصص همه دردهايي كه در ناحيه معده احساس مي‌شود، ناشي از زخم نيست و تنها زماني كه طي آندوسكوپي زخم تشخيص داده شود، مي‌توان در مورد اين بيماري صحبت كرد.

دكتر جعفري با اشاره به اين‌كه عفونت ميكروبي معده مشكلي شايع است، توضيح مي‌دهد: عفونت هليكوباكترپيلوري از طريق ترشحات دهان و مدفوع منتقل مي‌شود و به همين دليل به راحتي قابل انتقال است.

بنابراين هر چه در جامعه‌اي داروهاي بيشتري مصرف شود و عفونت هليكوباكترپيلوري هم شايع‌تر باشد، احتمال بروز زخم‌ها افزايش مي‌يابد.

وي مي‌افزايد: سيگار كشيدن نيز عاملي است كه مي‌تواند فرد را مستعد بروز زخم معده كند، ولي به طور قطع هنوز اين موضوع ثابت نشده است.

يكي از متداول‌ترين توصيه‌هايي كه اغلب در مورد پيشگيري و درمان زخم معده مي‌شنويم و با آن روبه‌رو هستيم، مصرف مواد غذايي مفيد و اجتناب از خوردن خوراكي‌هاي مضر است؛ به همين دليل معمولا دوستان و آشنايان به يكديگر توصيه مي‌كنند كه چه غذايي را بخورند و از چه موادي پرهيز كنند تا دچار زخم معده نشوند.

در اين ميان گروهي هم مي‌گويند اگر از دوران كودكي مواد غذايي مضر را در دسترس كودك قرار ندهيد، احتمال بروز زخم معده به صفر مي‌رسد.

 دكتر جعفري در اين زمينه خاطرنشان مي‌كند: تغذيه در بروز بسياري از بيماري‌ها و ناراحتي‌هاي گوارش نقش مهمي دارد ولي در مورد زخم معده هنوز ثابت نشده است كه مصرف برخي موادغذايي، مي‌تواند موجب ايجاد زخم شود بنابراين از نظر علمي نمي‌توان به صراحت اعلام كرد كه استفاده از بعضي غذاها عامل ايجاد زخم معده است.

به گفته وي پس از تشخيص قطعي زخم معده، اول از همه بايد عامل به وجود آورنده مشكل را برطرف كنيم؛ مثلا اگر داروي خاصي موجب ايجاد زخم شده است، حتما بايد با مشورت پزشك معالج، مشكل را حل كرد.

وي مي‌افزايد: معمولا پزشكان مصرف موادي را كه موجب درد و ناراحتي معده مي‌شود، براي اين افراد محدود يا ممنوع مي‌كنند؛ به عنوان مثال، توصيه مي‌شود اين افراد كمتر از غذاهاي سرخ‌كردني استفاده كرده و مصرف غذاهاي تند و حاوي چاشني‌هاي خيلي تند را محدود كنند. همچنين خوب است در مصرف غذاهاي حاوي پياز و سير هم دقت بيشتري داشته باشند. اين نكته را هم بايد در نظر داشته باشيد كه چنين توصيه‌هايي براي همه افراد صدق نمي‌كند و نكاتي ثابت شده نيست؛ البته زماني‌كه افراد با چند مشكل مختلف در دستگاه گوارش مانند ريفلاكس و زخم معده روبه‌رو هستند، رعايت اين توصيه‌ها مي‌تواند به آنها كمك كند و بيماري ديگر مانند ريفلاكس را بهبود بخشد.

دكتر جعفري با اشاره به اين‌كه افراد با يكديگر تفاوت دارند و رژيم‌ غذايي‌شان هم بر اين اساس بايد تنظيم شود، مي‌گويد: ممكن است فردي با مصرف غذاي خاص احساس ناراحتي كند، در حالي كه ديگري هيچ مشكلي نداشته باشد. بنابراين بيمار بايد با توجه به تجربه‌اي كه دارد، مواد غذايي آزاردهنده را حذف كرده و از غذاهايي كه او را اذيت نمي‌كند، استفاده كند.

به گفته اين فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارشي و كبد، بيماري كه به زخم معده مبتلا بوده يا هست بايد از مصرف غذاهاي حجيم، پرچرب و سنگين خودداري كند ؛ به خصوص زماني كه زخم در حال ترميم است. شايد لازم باشد به او توصيه كنيم غذا نخورد و در بيمارستان بستري شود و حتي پس از آن هم غذاهاي خيلي نرم و به صورت مايع را مصرف كند.

دردهاي ناحيه معده مشكلي شايع است كه تقريبا تمام افراد نوعي از آن را تجربه مي‌كنند. البته براي اين دردها معمولا درمان‌هاي خودسرانه زيادي هم وجود دارد كه مردم بدون نظر پزشك از اين روش‌ها استفاده مي‌كنند؛ از شربت‌ها و قرص‌هاي مخصوص گرفته تا استفاده از مواد غذايي ويژه، در حالي كه متخصصان هشدار مي‌دهند و مي‌گويند براي تشخيص و درمان زخم‌ها بايد با شناخت علائم خطر به موقع به پزشك متخصص مراجعه كنيد و به فكر درمان باشيد.

دكتر جعفري درباره نشانه‌هاي خطر كه در صورت وجود، حتما بايد به پزشك مراجعه شود، مي‌گويد: سن بيمار يكي از موارد مهمي است كه بايد به آن توجه شود. به اين معنا كه اگر بيمار بيش از 45 سال سن داشته و با علائم سوءهاضمه به پزشك مراجعه كند، حتما بايد آندوسكوپي براي او انجام شود. چنانچه سن بيمار كمتر از 45 سال باشد ولي علائمي مانند درد شديد شبانه كه او را از خواب بيدار مي‌كند، بي‌اشتهايي و كاهش وزن، استفراغ‌هاي مقاوم به درمان، سابقه خانوادگي سرطان‌هاي دستگاه گوارش و به خصوص در بستگان درجه اول، استفراغ خوني يا خونريزي از دستگاه گوارش به صورت دفع مدفوع سياه رنگ، اختلال در بلع و لمس توده‌‌اي غيرطبيعي در شكم نيز وجود داشته باشد، حتما بايد آندوسكوپي را انجام دهد تا پزشك به موقع بيماري را تشخيص دهد.

وي مي‌افزايد: در صورتي كه چنين علائم خطري وجود نداشته و سن بيمار كمتر از 45 سال باشد، ممكن است پزشك براساس معاينه و شرح حال بيمار بتواند مشكل اصلي را تشخيص دهد و شايد به آندوسكوپي نيازي نباشد.

به گفته دكتر جعفري، بيماران معمولا در اثر زخم معده و زخم اثني‌عشر دردهاي شديدي را تجربه مي‌كنند و چون اغلب، زخم همراه با خونريزي اتفاق مي‌افتد، آنها با استفراغ خوني يا دفع خون به پزشك مراجعه خواهند كرد. همچنين مشكلات معده معمولا با غذا خوردن تشديد مي‌شود و بيماران پس از صرف غذا، درد بيشتري را حس مي‌كنند. در حالي كه در مشكلات اثني‌عشر اگر بيمار گرسنه بماند، دردش شروع مي‌شود. به همين دليل كساني كه دچار زخم يا التهاب اثني‌عشر هستند، اغلب چاق مي‌شوند و برعكس، گروهي كه زخم معده دارند لاغر مي‌شوند چون دوست ندارند، غذا بخورند.

به گفته دكتر جعفري، درمان و پيگيري زخم‌هاي اثني‌عشر و معده، با يكديگر متفاوت است. به طوري كه تقريبا در 90 درصد موارد، زخم‌هاي اثني‌عشر به سمت بدخيمي نمي‌رود ولي در مورد زخم‌هاي معده حتما بايد اين بيماري را جدي گرفت.